کوچه مروی تهران، یادآور طهران قدیم، وقتی اسم کوچه مروی به گوش مان می خورد، ذهن بسیاری از ما به سمت ویترین‌های رنگارنگ لوازم آرایشی، وعده شیرین شکلات‌های خارجی و عطر قوی و تلخ قهوه‌ای که در هوا می‌پیچد، پر می کشد! این کوچه قدیمی در قلب تهران، دهه‌هاست که به عنوان یکی از اصلی‌ترین مراکز خرید این کالاها شناخته می‌شود. اما در پس این ظاهر تجاری و پرهیاهو، لایه‌هایی عمیق از تاریخ، فرهنگ و داستان‌های ناگفته پنهان شده است. کوچه مروی در منطقه‌ی مرکزی تهران و در نزدیکی خیابان‌های مهمی همچون خیابان ولیعصر و خیابان نوفل‌لوشاتو قرار دارد. این کوچه در گذشته یکی از مراکز زندگی و فعالیت‌های تجاری و اجتماعی تهران بوده است. با توجه به موقعیت جغرافیایی و قدمت آن، کوچه مروی شاهد تحولات بسیاری در طول تاریخ بوده و همواره به‌عنوان یکی از نقاط مهم تهران از نظر تاریخی و اجتماعی شناخته می‌شود. این مقاله از تهران وایب، دعوتی است به یک سفر کوتاه برای کشف چهره دیگر کوچه مروی؛ سفری برای دیدن گنجینه‌هایی که اغلب در همهمه ی خرید و فروش گم می‌شوند و نشان می‌دهد که این کوچه، بسیار بیشتر از یک بازار است.
کوچه مروی، تکه‌ای از بغداد در تهران
کوچه مروی تنها یک مرکز خرید نیست، بلکه یک مرکز فرهنگی زنده است. این کوچه از گذشته‌های دور، به ویژه پس از جنگ، پناهگاه و محل کسب‌وکار معاودین عراقی بوده است؛ ایرانیانی که پس از سال‌ها زندگی در عراق به وطن بازگشتند. حضور این مهاجران هویتی منحصر به فرد به مروی بخشیده که هنوز هم در تار و پود آن قابل لمس است. اینجا خط فارسی بر سردر مغازه‌ها، گاه جای خود را به انحنای خط عربی می‌دهد و همهمه گفتگوها می‌تواند در میانه یک جمله، لهجه عوض کند. غذاهایی مانند فلافل و شاورما که توسط همین مهاجران در تهران رایج شد، بیش از یک طعم، یادآور یک تبادل فرهنگی عمیق هستند. این کوچه در واقع تکه‌ای کوچک از فرهنگ عربی است که در قلب پایتخت ایران می‌تپد و داستان مهاجرت و همزیستی را روایت می‌کند.
افسانه ی فلافلی مروری خوشمزه
یکی از قدیمی‌ترین و معروف‌ترین فلافل‌فروشی‌های تهران، درست در ابتدای کوچه مروی متولد شد. “فلافلی مروی” که توسط مهاجران عرب بنیان‌گذاری شد، فراتر از یک اغذیه‌فروشی ساده است. این مغازه کوچک نمادی از تاریخ مهاجرانی است که فرهنگ غذایی خود را به این کوچه آوردند و آن را به بخشی جدایی‌ناپذیر از هویت مروی تبدیل کردند. این فلافلی جایی برای نشستن ندارد؛ مشتریان ساندویچ‌های داغ خود را در دست می‌گیرند و برای خوردن آن به “میدان مروی” کوچک روبروی مغازه که پر است از کبوتر،می‌روند. این صحنه روزمره یک آیین شهری کوچک است که نشان می‌دهد چگونه یک غذای خیابانی ساده می‌تواند حامل یک داستان تاریخی عمیق باشد و به بخشی از خاطره جمعی یک شهر تبدیل شود.
از دبیرستان نخبگان تا حوزه علمیه در کوچه مروی
یکی از مهم‌ترین بناهای تاریخی کوچه مروی که داستان تحولی بزرگ را در سینه دارد، مدرسه مروی است. این مدرسه به دستور فخرالدوله در سال ۱۲۳۱ هجری شمسی به عنوان بخشی از موقوفه خان مروی ساخته شد و پیش از انقلاب اسلامی یکی از معتبرترین دبیرستان‌های ایران بود. این مرکز آموزشی محل تحصیل شخصیت‌های برجسته‌ای همچون جلال آل احمد (نویسنده)، پرویز تناولی (مجسمه‌ساز)، مرتضی ممیز (پدر گرافیک نوین ایران) و حسین الهی قمشه‌ای (ادیب و فیلسوف) بود. اما پس از انقلاب این دبیرستان کاربری خود را تغییر داد و به حوزه علمیه تبدیل شد. این تحول یک نماد معماری و فرهنگی آشکار از دگرگونی‌های اجتماعی گسترده‌تر ایران است؛ داستانی که با زمزمه‌های نگران‌کننده مبنی بر اینکه این بنای تاریخی “اندک اندک به واحد تجاری تبدیل گردد”، به نقطه حساسی رسیده و تقابل میان میراث و تجارت را در قلب این بازار به نمایش می‌گذارد.
کوچه مروی ، گنجینه‌ای برای خریداران خاص
اگرچه مروی به لوازم آرایشی و بهداشتی شهرت دارد، اما این کوچه بورس کالاهای خاص و کمیابی است که در هر جایی پیدا نمی‌شوند. برای خریداران حرفه‌ای و کسانی که به دنبال اقلامی ویژه هستند، مروی یک گنجینه پنهان است. این بازار یکی از مراکز اصلی فروش کالاهای تخصصی زیر است:
- اکستنشن مو و کلاه‌گیس: انواع موهای طبیعی و مصنوعی و لوازم جانبی آن در این کوچه به وفور یافت می‌شود.
- لوازم تزئین لباس و خرازی: از پولک و مرواریدهای رنگارنگ گرفته تا انواع خرج‌کارهای خاص، خرازی‌های مروی مقصدی ایده‌آل برای طراحان و خیاطان است.
- آویزها و کریستال‌های لوستر: فروشگاه‌های متعددی در این راسته به صورت تخصصی به فروش انواع کریستال‌ها، لاله‌ها و آویزهای لوستر و آباژور مشغول هستند.
- اجناس آنتیک: در گوشه و کنار این بازار می‌توان عتیقه‌فروشی‌هایی را یافت که اشیاء قدیمی و خاطره‌انگیز عرضه می‌کنند.
- مکمل‌های ورزشی: این کوچه به یکی از مراکز اصلی فروش مکمل‌های بدن‌سازی برای ورزشکاران نیز تبدیل شده است.
- پاستیل و شکلات ها و موادغذایی خارجی: انواع شکلات های هوبی، اسنیکرز، ماکارانی های ترک و نودل های خارجی را می توانید در مغازه های کوچه مروی پیدا کنید.
مروی بازاری بسیار متنوع‌تر از تصور عمومی است.
موزه زنده با قدم زدن در کوچه مروی
قدم زدن در کوچه مروی، تجربه‌ای شبیه به بازدید از یک موزه روباز است. ورودی اصلی آن از خیابان ناصرخسرو، درست روبروی عمارت شمس‌العماره قرار دارد؛ بنای باشکوهی که بخشی از کاخ گلستان، میراث جهانی یونسکو، است. علاوه بر این همسایگی پرافتخار، خود کوچه نیز با “ستون‌ها و ایوان‌هایی فوق‌العاده”، میزبان چندین اثر ملی ثبت‌شده است. بناهایی مانند مدرسه و مسجد مروی، مسجد و مدرسه حکیم باشی و سرای روشن که در سال ۱۳۱۱ هجری شمسی با معماری تلفیقی ایرانی-اروپایی ساخته شد، همگی در دل این راسته تجاری جای گرفته‌اند. عطر قهوه تازه آسیاب‌شده از یک فروشگاه مدرن با سکوت چندصدساله حیاط مسجد مروی در هم می‌آمیزد و به خریداران این فرصت را می‌دهد که همزمان با خرید، در دل تاریخ تهران قدم بزنند.
نتیجه‌گیری
کوچه مروی بسیار بیشتر از یک مقصد خرید برای شکلات و لوازم آرایش است. این کوچه نقطه‌ای است که در آن فرهنگ‌ها به هم پیوند خورده‌اند. تاریخ در کنار تجارت نفس می‌کشد و داستان‌های ناگفته در پس ویترین‌های شلوغ پنهان شده‌اند. مروی یک مرکز فرهنگی، یک موزه زنده و یک بازار تخصصی برای کالاهای کمیاب است که منتظر کشف شدن است. دفعه بعد که در همهمه کوچه مروی قدم می‌زنید، به دنبال کدام داستان پنهان خواهید گشت؟
